22. Nauki pomocnicze historii w badaniach nad historią Polski X-XIII wieku: przeszłość - teraźniejszość - przyszłość
Przedmiotem zainteresowania niniejszej sekcji będzie kwestia obecności i użyteczności zespołu nauk pomocniczych (posiłkujących) historię, w szczególności zaś dyplomatyki, genealogii, heraldyki, ikonografii historycznej, numizmatyki, paleografii oraz sfragistyki, w studiach nad najstarszymi dziejami władztwa piastowskiego. Chcielibyśmy spojrzeć nie tylko na możliwości płynące z ich umiejętnego wykorzystania w poznawaniu różnych aspektów jego funkcjonowania, od historii polityczno-społecznej, poprzez dzieje państwa i Kościoła, historię kultury, tak politycznej, jak intelektualnej, na ideologii władzy kończąc, zarówno w przeszłości, jak również obecnie, ale także nakreślić perspektywy ich przyszłego zastosowania.//Temat zgłasza Sekcja Nauk Pomocniczych Historii i Źródłoznawstwa przy Komitecie Nauk Historycznych PAN
22. Auxiliary Sciences of History in Research on the History of Poland from the 10th to the 13th Century: Past – Present – Future
The focus of this section will be the presence and usefulness of the auxiliary sciences of history, particularly diplomatics, genealogy, heraldry, historical iconography, numismatics, palaeography, and sigillography, in the study of the earliest history of Piast rule. We aim to explore not only the possibilities that arise from their skillful application in understanding various aspects of the functioning of Piast power—from political and social history, to the history of the Church, cultural history (both political and intellectual), and the ideology of power—both in the past and in the present, but also to outline perspectives for their future use.//Topic proposed by the Section of Auxiliary Sciences of History and Source Studies at the Committee of Historical Sciences of the Polish Academy of Sciences (PAN)
W planowanym wystąpieniu Autor zamierza przedstawić dotychczasowy wkład nauk pomocniczych historii w badania nad ikonografią władców piastowskich w X-XIII w., zwracając szczególną uwagę na metody analizy stosowane w heraldyce, sfragistyce, numizmatyce oraz kodykologii. Omówione zostaną nie tylko same wizerunki, ale również ich funkcje, konteksty powstania oraz treści ideowe, które miały na celu legitymizację władzy, kształtowanie dynastycznej tożsamości oraz komunikowanie określonych treści politycznych i religijnych. Autor wskaże również na wyzwania związane z interpretacją zachowanych źródeł oraz przedstawi możliwe perspektywy dalszych badań w tym zakresie, w tym wykorzystanie nowoczesnych technologii do analizy i rekonstrukcji ikonograficznego dziedzictwa dynastii Piastów.
2025-09-19 13:00-13:30, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
Dotychczasowe badania dotyczące postaci wawelskiego całożercy zamykają się w obrębie kilku dyscyplin naukowych: historii, literaturoznawstwa, archeologii. Literatura właśnie naprowadza nas na trop proweniencji stworzenia pojawiającego się w twórczości Wincentego Kadłubka. Miał on prawdopodobnie korzystać z popularnego ówcześnie tzw. Romansu o Aleksandrze - czyli opowieści o Aleksandrze Wielkim, które przez wieki (od III/IV w. n.e. po czasy nowożytne) krążyły w różnych wariantach treściowych i językowych. Co ciekawe - nie wszystkie warianty zawierają motyw kreatury (a więc tożsamej z bestią wawelską), a przynajmniej nie łacińskojęzyczne, z których mógłby czerpać Kadłubek. Koptyjski "Romans" ma być jedną z tych wersji, które zawierają tzw. smoczy epizod (drugą jest wersja syryjska). Intencją mego wystąpienia - jako filologa klasycznego i koptologa - jest zbadanie (i komentowany przekład) tekstu koptyjskiego "Romansu" pod kątem weryfikacji słuszności tezy o obecności "smoczej kwestii".
2025-09-19 09:00-09:30, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
Na przykładzie analizy elektronicznej wersji Regestów Imperii autor zamierza wykazać, że można bardzo dokładnie wydatować wyprawę Ottona II przeciwko Mieszkowi I, a następnie dokładnie ustalić czas i okoliczności poślubienia Ody Dytrykówny przez Mieszka I.
2025-09-19 09:30-10:00, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
Wystąpienie dotyczyć będzie historii polskich badań nad hagiografią w kontekście rozwoju nauk pomocniczych historii. Rewolucyjne przedsięwzięcie bollandystów, wielkie projekty wydawnicze zapoczątkowane w XIX w., ówczesny i późniejszy rozwój historiografii, a przede wszystkim krytyki zewnętrznej źródeł historycznych – w jakim stopniu i w jakiej konfiguracji czynniki te wpłynęły na polskie studia nad żywotami świętych? Szczególny nacisk położony zostanie na krajowe edytorstwo – wszak wypracowane przez wydawców treści i metody zdeterminowały po dziś dzień naszą wiedzę o ilościowych (i mniejszym zakresie jakościowych) aspektach pisania i recypowania tekstów hagiograficznych w polskim średniowieczu. Ostatnia część wystąpienia poświęcona zostanie wskazaniu obiecujących dróg wyjścia z relatywnego impasu, w jakim znalazły się badania nad polskim żywociarstwem.
2025-09-19 13:30-14:00, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
Badania nad narracją średniowieczną w Polsce zaowocowały już wieloma studiami. Badacze analizowali różnego rodzaju teksty sięgając też do różnych metod badań narracji. Różnorodność stosowanych technik choć sama w sobie korzystna dla wyników badań, utrudniała jednak wzajemną komunikację i ewaluację uzyskanych wyników. Podstawowe problemy to dostosowanie narzędzi analizy do badanych tekstów. Uwzględnienie różnic gatunkowych ( o ile mamy do czynienia z gatunkami tekstów) i weryfikacja technik badawczych i ich dostosowanie do konkretnych badań jest pilnym postulatem. Dwa kolejne zagadnienia, które chciałbym choćby zasygnalizować to przydatność tego rodzaju badań dla nauki historycznej, oraz ich stosunek do innych badań tekstowych np. językowych, czy studiów nad rękopisami. Chodzi tu też o stosunek narracji do całości źródła. Zasygnalizowania tej problematyki ma zachęcić do dyskusji na ten temat i zaproponowania własnych rozwiązań.
2025-09-19 11:30-12:00, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
W badaniach nad ideologią władzy we wczesnośredniowiecznej Polsce ważną rolę odgrywają źródła numizmatyczne. Specyficzna funkcja monet, które były przede wszystkim środkiem wymiany, ale także medium przenoszącym określone treści (w pierwszym okresie polskiego mennictwa ta druga funkcja wysuwała się nawet na pierwszy plan), czyni z nich bardzo ważne źródło ikonograficzno-epigraficzne zwłaszcza, że inne rodzaje źródeł pochodzących z tej wczesnej epoki zachowały się tylko szczątkowo. Tematem referatu będzie analiza stempli niektórych monet polskich, począwszy od Bolesława Chrobrego na Bolesławie Kędzierzawym skończywszy (tzw. okres denarowy), wraz z próbą podsumowania stanu badań.
2025-09-19 10:30-11:00, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
W planowanym wystąpieniu Autor zamierza przybliżyć znaczenie coraz bardziej popularnych obecnie studiów fragmentologicznych (nad fragmentami rękopiśmiennymi) - wyrastających z badań kodykologicznych i paleograficznych - w kontekście dotychczasowej wiedzy o obecności i znajomości książki rękopiśmiennej w państwie pierwszych Piastów (X-XIII w.), wykorzystując w tym celu zbiór fragmentów rękopisów przechowywany w Pracowni Nauk Pomocniczych Historii i Źródłoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
2025-09-19 12:30-13:00, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
Pytanie o istnienie lub nieistnienie dokumentów w państwie pierwszych
Piastów (X-XI w.) od dawna męczy historyków. Dyplomów takich nie znamy, ale
przypuszcza się niekiedy, że istnieć mogły, ale zaginęły. Dla rozwiązania
sprawy trzeba sięgnąć do analogii, a przede wszystkim postarać się odtworzyć
system komunikacji społecznej w państwie wczesnopiastowskim - co pozwoli
stwierdzić, czy istniała potrzeba i możliwość korzystania z dokumentów.
Intrygujący trop stanowią wreszcie odnajdywane w ostatnich dekadach
znaleziska bulli książęcych.
2025-09-19 12:00-12:30, Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2.06
